Balneoterapia – jak działają wody lecznicze?

Zdrowotne właściwości wody omawialiśmy na łamach naszego bloga w kontekście między innymi morsowania czy hydroterapii. Warto jednak wiedzieć, że metody leczenia różnorodnych schorzeń za pomocą charakterystycznych cech wody bynajmniej nie kończą się na wspomnianych wyżej terapiach. Oprócz nich, wyjątkową popularnością cieszy się także balneoterapia.

Balneoterapia – co to takiego?

Balneoterapia to element fizykoterapii, która stanowi jedną z najstarszych dyscyplin lekarskich na świecie. Założenia fizykoterapii są proste – wykorzystuje ona różnorodne czynniki występujące w naturze, do leczenia wielu schorzeń, na które może uskarżać się chory.

W przypadku balneoterapii mowa o cechach, którymi charakteryzują się naturalne wody, ale także gazy i surowce mineralne. Łatwo domyślić się, że zalety tej formy terapii wykorzystywano już w starożytności, a za prekursorów tej metody można uznać Greków oraz Rzymian, oraz popularyzowane przez tych ostatnich termy.^[1]

Balneoterapia i jej rodzaje

W nomenklaturze rozróżnia się podział nazewnictwa dotyczącego balneoterapii w zależności od elementów, jakich dotyczy – wykorzystanie wód mineralnych często doprecyzowuje się jako balneohydroterapię, gazów jako balneogazoterapię a substancji mineralno-organicznych jako peloidoterapię.

Jeśli chodzi o wykorzystanie wód leczniczych, najczęściej zabiegi tego typu stosuje się w SPA i sanatoriach. Dotyczą one między innymi kąpieli leczniczych, inhalacji oraz leczenia pitną wodą leczniczą. Warto wiedzieć, że określenie „woda lecznicza” przysługuje jedynie wodzie o konkretnej zawartości związków mineralnych. Zasadniczo wody tego typu powstają przez wiele dziesiątek lat – dlatego to w miejscu ich występowania buduje się najczęściej uzdrowiska. W zależności od czynników geologicznych, wody gruntowe albo pochodzące z opadów atmosferycznych muszą przedostać się do ujścia wypłukując po drodze skały i minerały, często w wyniku zróżnicowanych reakcji chemicznych – wszystko to, by powstać mogła woda lecznicza.

W przypadku gazów najczęściej stosuje się siarkowodór, radon oraz ozon, w formie skroplonej lub gazowej, wykorzystując je także w terapiach krioterapeutycznych.

Stosując peloidoterapię, najczęściej sięga się po borowinę, glinkę, fango czy parafango.

Sposoby zastosowania balneoterapii

Zasady działania balneoterapii są stosunkowo proste – mają one na celu pobudzenie reakcji fizjologicznych tkanek chorego za pomocą bodźców termicznych i chemicznych zawartych w gazach czy wodzie leczniczej.

Stosując balneohydroterapię najczęściej wykorzystuje się właściwości wód leczniczych, które ujawniają się poprzez podgrzanie ich do odpowiedniej temperatury. Wydzielane w ten sposób substancje pomagają między innymi na zmniejszenie dolegliwości bólowych, ale bynajmniej nie są to jedyne zalety fizykoterapii tego rodzaju.^[2]

Nieco inaczej sprawa przedstawia się w leczeniu peloidami. W tym przypadku wykorzystuje się unikatowe efekty cieplne oraz mechaniczne minerałów oraz innych substancji organiczno-mineralnych, takich jak glinka czy torf leczniczy. Okłady to powszechnie stosowany element terapii, do których stosuje się specjalnie oczyszczone i przerobione surowce, aby uzyskać optymalny efekt terapeutyczny. ^[3]

Zalety i przeciwwskazania balneoterapii

Balneoterapia to doskonały dowód na to, że nie wszystkie schorzenia należy leczyć za pomocą farmakoterapii. Warto jednak pamiętać, że balneoterapia nie powinna być stosowana jako zamiennik dla leków; właśnie dlatego konieczne jest, by przed poddaniem się np. leczniczej kąpieli skonsultować się z lekarzem. Część składników zawartych w wodach leczniczych może, w określonych jednostkach chorobowych, spowodować odwrotne do zamierzonych skutki.

Jeśli jednak pamięta się o tym, by balneoterapii poddawać się po konsultacji z zaufanym lekarzem, przynieść może ona poprawę w różnorodnych schorzeniach, takich jak chociażby reumatyzm, choroby skóry (np. łuszczyca), zwyrodnienia stawów, nerwobóle. Dodatkowo metoda znana jest ze swojego działania przeciwbólowego, przeciwzapalnego, oraz zmniejszającego obrzęk tkanek.

Podsumowując – balneoterapia to niezwykle pomocna, ale również przyjemna metoda terapii, bardzo często łącząca się z gorącymi kąpielami i okładami, mająca ogólny pozytywny wpływ na szereg chorób reumatycznych, chorób związanych z procesami starzenia się oraz innymi dolegliwościami. Warto jednak, podobnie jak w przypadku każdej innej metody terapii, by podejmować się przeprowadzenia jej dopiero w oparciu o indywidualna sytuację każdego chorego.

[1] A. Kuryliszyn-Moskal, A. Hryniewicz, J. Dziura, Balneoterapia w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów i choroby zwyrodnieniowej stawów [w:] Forum Reumatologiczne, r. 2017, tom 3, nr 3, s. 174.

[2] H. Tomczak, R. Handsdorfer-Korzon, M. Majkowicz, K. Basiński, A. Zdun-Ryżewska, W. Tomczak, J. Teodorczyk, Balneoterapia w kompleksowym leczeniu fibromialgii – przegląd wybranego piśmiennictwa [w:] Ból, r. 2016, tom 17, nr 1, s. 35.

[3] A. Kuryliszyn-Moskal, A. Hryniewicz, J. Dziura, Balneoterapia w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów i choroby zwyrodnieniowej stawów [w:] Forum Reumatologiczne, r. 2017, tom 3, nr 3, s. 176.