Nowotwory mózgu i ośrodkowego układu nerwowego

Wśród nowotworów złośliwych szczególnie złą sławą cieszą się te, które dotykają mózgu oraz układu nerwowego. I chociaż rokowania dotyczące guzów mózgu różnią się w zależności od konkretnego rodzaju nowotworu, sam fakt ich umiejscowienia budzi słuszne zaniepokojenie. Właśnie z uwagi na to warto dowiedzieć się więcej o nowotworach mózgu oraz nowotworach ośrodkowego układu nerwowego.

Epidemiologia i etiologia nowotworów mózgu

Dane pozyskane z Krajowego Rejestru Nowotworów Centrum Onkologii sugerują, że nowotwory złośliwe mózgu oraz układu nerwowego to około 2900 jednostek chorobowych rocznie, które dotykają w podobnej liczbie i kobiet, i mężczyzn.

Wśród nich blisko 70% to glejaki. Podobnie jak w przypadku innych guzów mózgu, zachorowalność w ich przypadku powiązana jest z wiekiem chorych – zwiększa się wraz z nim. Glejaki, co charakterystyczne dla wszystkich nowotworów złośliwych, powstają w wyniku stopniowego przekształcania się komórek somatycznych, w których dochodzi do zaburzeń i nieprawidłowości genetycznej natury.^[1]

Jak dotąd badania naukowe potwierdziły jedynie promieniowanie jonizujące jako bezpośredni czynnik powstawania nowotworów złośliwych mózgu oraz ośrodkowego układu nerwowego, chociaż częstotliwość ich występowania zwiększa się np. u osób zarażonych wirusem HIV.^[2]

Diagnostyka nowotworów mózgu i ośrodkowego układu nerwowego

Nowotwory mózgu i ośrodkowego układu nerwowego to ponad dwadzieścia różnych jednostek nowotworowych, różniących się między sobą miejscem występowania, objawami oraz cechami szczególnymi. Z uwagi na ten fakt, uznaje się, że podstawą do rozpoznania guzów mózgu jest badanie histologiczne – nie wyklucza się jednak także badania cytologicznego płynu mózgowo-rdzeniowego, które pozwala na doprecyzowanie diagnozy.^[3]

W kwestii badań podmiotowych i przedmiotowych do diagnostyki nowotworów mózgu podchodzi się w sposób podobny, co do innych nowotworów – charakterystyczny w tym przypadku pozostaje wywiad z chorym i członkami jego rodziny, badania ogólne, w tym neurologiczne, ocena stanu sprawności wg. ogólnie przyjętych skali.

Badania obrazowe to z kolei rezonans magnetyczny, który dostarcza wielu cennych informacji na temat zróżnicowanych rodzajów guzów mózgu, tomografia komputerowa, należąca do podstawowych badań mających na celu między innymi poszukiwanie przerzutów, a także angiografię.

Oprócz tego wykonuje się także badania dodatkowe, mające na celu uzupełnić dane posiadane przez lekarzy pozyskane na podstawie wymienionych wcześniej sposobów. Do badań uzupełniających należą między innymi audiometria, badania okulistyczne i słuchowe czy ultrasonografia.

Wyżej wymienione metody pozwalają w pewny sposób określić nie tylko fakt wystąpienia, ale także rodzaj nowotworu mózgu.

Leczenie nowotworów mózgu i ośrodkowego układu nerwowego

Mówiąc o leczeniu nowotworów mózgu i ośrodkowego układu nerwowego, zasadniczo myśli się o sposobach typowych dla leczenia nowotworów złośliwych. W tym przypadku stosuje się głównie metody chirurgiczne, radioterapię oraz chemioterapię.

Leczenie chirurgiczne zakłada radykalne usunięcie guza lub częściowe usunięcie, w zależności od położenia nowotworu wewnątrz czaszki oraz rodzaju raka. Jest to oczywiście trudne, z uwagi na wrażliwą naturę mózgu. Kłopotami charakterystycznymi dla tej metody jest oczywiście ryzyko powikłań oraz szansa na niedostateczne wycięcie guza.

W przypadku radioterapii wykorzystuje się głównie narzędzia do jej planowania w postaci symulatorów planowania leczenia, które umożliwiają zmniejszenie zagrożenia dla życia chorego. Wśród technik tej metody przoduje teleradioterapia i brachyterapia.

Chemioterapia skupia się natomiast na nowotworach w szczególności podatnych na ten rodzaj leczenia. Zasadniczo ma ona jednak ograniczone zastosowanie w przypadku dużej części nowotworów mózgu.

Podobnie jak w przypadku większości nowotworów, również w przypadku nowotworów mózgu oraz ośrodkowego układu nerwowego, moment wykrycia choroby ma kluczowe znaczenie dla powodzenia leczenia. Sporym minusem jest tu fakt, że wczesne objawy nowotworów tego typu bardzo często myli się z objawami innych przypadłości, co sprawia, że w wielu przypadkach guzy mózgu rozpoznawane są przypadkowo, przy okazji innych badań. Właśnie z uwagi na to nie należy bagatelizować pozornie niegroźnych objawów takich jak bóle głowy, nudności, rozkojarzenie, zaburzenia pamięci czy kłopoty ze skupieniem.

Podsumowanie

Nowotwory mózgu i układu nerwowego to złożone i często poważne schorzenia, które mogą wpływać na funkcjonowanie całego organizmu. Przyczyny ich powstawania są różnorodne i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Genetyka odgrywa kluczową rolę, szczególnie w przypadkach dziedzicznych predyspozycji do nowotworów. Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie na promieniowanie czy kontakt z toksynami, również mogą zwiększać ryzyko zachorowania.

Diagnostyka nowotworów mózgu i układu nerwowego wymaga precyzyjnych metod, takich jak badania obrazowe, biopsje oraz testy genetyczne. Te techniki pozwalają na dokładne określenie rodzaju, lokalizacji i stopnia zaawansowania nowotworu, co jest kluczowe dla wyboru odpowiedniego leczenia.

Leczenie nowotworów mózgu i układu nerwowego obejmuje kilka głównych metod. Chirurgia jest często pierwszym krokiem, umożliwiającym usunięcie dostępnych guzów. Radioterapia i chemioterapia są stosowane do niszczenia pozostałych komórek nowotworowych. Nowoczesne terapie, takie jak terapie celowane i immunoterapia, oferują nowe możliwości leczenia, szczególnie w przypadkach trudnych do leczenia nowotworów.

Podsumowując, nowotwory mózgu i układu nerwowego wymagają złożonego i wieloaspektowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Dzięki postępom w medycynie, możliwości skutecznego leczenia tych nowotworów ciągle się rozwijają, dając pacjentom nowe nadzieje na zdrowie i lepszą jakość życia.

[1] P. Wańkowicz, P. Nowacki, Glejak wielopostaciowy – postęp wiedzy na temat patogenezy nowotworu [w:] Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, r. 2014, nr 60, s. 40.

[2] Red. J. Fijuth, R. Dziadziuszko, Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego [w:] Zalecenia postępowania diagnostyczno terapeutycznego w nowotworach złośliwych, r. 2013, s. 36.

[3] Tamże, s. 37.