Odleżyny – odleżyna TB-TTI i odleżyna Kennedy

Istnieje wiele dolegliwości związanych z przedłużająca się rekonwalescencją, która wymaga długotrwałego pobytu w łóżku. Należą do nich między innymi odleżyny, których stopień zaawansowania określa zagrożenie, które stanowią dla chorego. Istnieją jednak takie typy odleżyn, które pojawiają się u schyłku życia pacjenta, poprzedzając stan agonalny. Czym są odleżyny TB-TTI i Kennedy? 

Odleżyny – co to takiego?

Odleżyny to zmiany powstające na skutek ucisku na naczynia tętnicze i żylne – o który nietrudno w przypadku pacjentów przebywających w łóżku. Efektem ucisku jest niedokrwienie i spowodowana nim martwica tkanek, która wywołuje powstawanie trudno gojących się ran.

Odleżyna, w zależności od stopnia zaawansowania, może obejmować swoim zasięgiem naskórek, całość skóry, tkankę podskórną, a w skrajnych przypadkach – mięśnie i kości.

Właśnie dlatego tak ważnym elementem opieki nad chorym jest profilaktyka przeciwodleżynowa – w skład której wchodzi dobór odpowiedniego łóżka rehabilitacyjnego oraz materaca przeciwodleżynowego.

Odleżyny terminalne

Istnieje wiele czynników, które wpływają na powstawanie odleżyn. Określenie patogenezy odleżyn poprzedzających stan terminalno-agonalny nie należy jednak do najprostszych. Uznaje się, że zarówno w przypadku odleżyny TB-TTI, jak i odleżyny Kennedy,  przyczyną występowania zmian jest między innymi postępująca niewydolność wielonarządowa. Do innych przyczyn terminalnych odleżyn zalicza się zaawansowany wiek. W przypadku odleżyn Kennedy zwraca się także uwagę na fakt, że skóra to największy organ ciała, stanowiący od 10 do 15% jego masy, wykorzystujący do 33% pracy serca; skóra, podobnie jak każdy inny organ, narażona jest na różnorodne dolegliwości. Ich ryzyko wzrasta nie tylko z samym wiekiem, ale również wraz z wyjałowieniem organizmu, np. w ostatnich stadiach ciężkich chorób. Wszystko to może prowadzić do wykształcenia się odleżyn terminalny Kennedy i TB-TTI.

Odleżyny poprzedzające śmierć – historia

Odleżyny typu Kennedy po raz pierwszy zaobserwowane zostały przez Karen Lou Kennedy oraz jej współpracowników w Byron Health Center, w roku 1983. Odleżyny wykształciły się pomimo przeciwodleżynowych środków ostrożności, postępowały też zdecydowanie szybciej niż klasyczne odleżyny. Zaobserwowane zmiany skłoniły Kennedy do badań, które prowadziła przez pięć następnych lat. Pomimo sporej grupy badanych (około 500 osób) oraz powtarzalnych obserwacji, odleżyny Kennedy do dziś budzą sporo kontrowersji – niejasna jest ich patogeneza, a część lekarzy i naukowców regularnie sugeruje zmianę nazewnictwa oraz przyporządkowanie zmian skórnych hipoperfuzji, a nie zmianom ciśnieniowym.

Podobnie wygląda kwestia odleżyn Trombley-Brennan (TB-TTI), które zidentyfikowano po raz pierwszy w roku 2009.

Symptomy i objawy odleżyn Kennedy i TB-TTI

W odróżnieniu od klasycznych odleżyn – odleżyny TB-TTI i Kennedy nie powstają w wyniku zaniedbania chorego przez opiekuna, w wyniku urazu ciśnieniowego czy jako powikłanie. Kliniczny obraz odleżyn terminalnych jasno określa warunki ich powstawania; na ciele chorego pojawiają się na kilka-kilkanaście godzin przed jego śmiercią. Statystyki wskazują, że nawet u 65% chorych przebywających w hospicjach w schyłkowym okresie życia pojawiają się odleżyny. Duża ilość z nich może stanowić odleżyny typu TB-TTI i Kennedy.

Odleżyny typu Kennedy pojawiają się nagle, najczęściej u osób, które zmuszone są do przedłużającego się przebywania w pozycji siedzącej lub leżącej. Mogą występować w różnych kolorach, takich jak czarny, czerwony czy żółty; zazwyczaj szybko ciemnieją. Ich kształt często opisywany jest jako motyl lub gruszka, rzadko kiedy przyjmują kształty regularne. W większości przypadków pojawiają się w okolicach kości ogonowej, jednak od tej reguły zdarzają się wyjątki.

Odleżyny TB-TTI nierzadko przyjmują formę podobna do siniaków we wczesnym stadium swojego rozwoju. Zazwyczaj obejmują kończyny dolne, brzuch, okolice żeber. Nie rozwijają się równie szybko co odleżyny Kennedy, zwiększa się natomiast zasięg zmian chorobowych, które obejmują coraz większą część skóry chorego.

Profilaktyka odleżyn terminalnych Kennedy i TB-TTI

Chociaż zakłada się, że odleżyny poprzedzające śmierć chorego nie powstają w wyniku urazów ciśnieniowych jak standardowe odleżyny, nic nie wskazuje na to, by część stosowanych działań przeciwodleżynowych nie mogła skutecznie zmniejszać szansy na wykształcenie się odleżyn Kennedy i TB-TTI.

Takie działania to na przykład odpowiednia dbałość o higienę chorego; sucha, czysta, odżywiona skóra, szczególnie w najbardziej newralgicznych, narażonych na powstanie odleżyn miejscach, może z powodzeniem zmniejszać ryzyko powstania omawianych odleżyn.

Zwraca się także uwagę na odpowiedni dobór materaca przeciwodleżynowego i łóżka rehabilitacyjnego oraz o częstym zmienianiu pozycji pacjenta.

Leczenie odleżyn typu Kennedy i TB-TTI

Odleżyn TB-TTI i Kennedy są zwiastunem zbliżającej się śmierci chorego. Z uwagi na to nie stosuje się w ich przypadku podobnych technik leczenia jak przy klasycznych odleżynach. Nie istnieją metody likwidowania odleżyn powiązanych ze stanem terminalno-agonalnym.

Zamiast tego metody terapii skupiają się na poprawieniu jakości życia pacjenta, tak by odleżyny sprawiały mu jak najmniej dyskomfortu. Protokoły działań dotyczą między innymi stabilizacji ran, zapobieganiu pojawianiu się nowych zmian skórnych, neutralizacja nieprzyjemnego zapachu towarzyszącego odleżynie, terapia bólu, profilaktyka infekcji, odpowiednie opatrzenie i pielęgnacja rany.

Znaczenie odleżyn poprzedzających śmierć dla opieki psychologicznej

Chociaż odleżyny Kennedy i TB-TTI wciąż nie są jeszcze dokładnie zbadane, jasnym jest, że poprzedzają śmierć chorego. Z uwagi na to wielu lekarzy może przy ich pomocy rozpoznać stan zwiastujący zgon i odpowiednio przygotować do jego nadejścia nie tylko chorego, ale także jego rodzinę. Obecność odleżyn Kennedy i TB-TTI często traktuje się w opiece lekarskiej jako moment włączenia do opieki nad pacjentem wykwalifikowanych terapeutów, co może w efekcie stanowić ulgę nie tylko dla umierającego, ale także dla członków jego rodziny.

Podsumowanie

Odleżyny TB-TTI i Kennedy’ego to specyficzne typy odleżyn, wymagające szczególnej uwagi i odpowiedniego leczenia. Odleżyny TB-TTI powstają na skutek interakcji między tkanką a krwią, charakteryzują się szybkim postępem i trudnościami w leczeniu. Odleżyny Kennedy’ego pojawiają się nagle, są głębokie i zwykle związane z końcowym stadium życia pacjenta. Diagnostyka, leczenie i profilaktyka tych odleżyn wymagają zaawansowanej opieki medycznej, zastosowania nowoczesnych technologii oraz edukacji pacjentów i ich rodzin.