Odma opłucnowa – charakterystyka problemu

Odma płucna, nazywana również odmą opłucnową, to przypadłość kojarzona głównie z przeżytymi traumami  – pojawiająca się np. po wypadkach. Często zapomina się jednak o tym, że odma opłucnowa może także występować samoistnie. Czym jest odma, jak ją leczyć i jakie są jej przyczyny: między innymi tego dowiecie się z naszego artykułu!

Odma opłucnowa – co to takiego?

Odma płuc to obecność powietrza w jamie opłucnowej. Jamy, przestrzenie w klatce piersiowej, otaczają płuca swoimi strukturami wypełnionymi płynem surowiczym, zmniejszającym tarcie w trakcie oddychania. Sama opłucna to natomiast błona pokrywająca powierzchnię płuca, lub klatkę piersiową od jej wnętrza. Dostanie się powietrza powoduje zmiany ciśnienia w płucu, tym samym utrudniając jego prawidłowe funkcjonowanie.

Mechanizm powstawania odmy

Odma to przypadłość, która może pojawić się u osoby każdego wieku i płci. Biorąc pod uwagę statystyki, uznaje się, że częściej chorują na nią mężczyźni, niż kobiety.

Rozróżnia się kilka typów odmy, które dzieli przez wzgląd na mechanizm jej powstawania. W takim przypadku mówi się o odmie zamkniętej, otwartej lub prężnej. Oprócz tego, odmę opłucnową klasyfikuje się także z uwagi na przyczynę, wyróżniając odmę samoistną, pierwotną, wtórną, jatrogenną i pourazową.

Jedną z najczęściej występujących u pacjentów jest odma pierwotna. Stwierdza się ją w przypadku tych chorych, którzy wcześniej nie mieli okazji chorować ani na odmę, ani na inne choroby płuc, które mogłyby ją wywołać. Natomiast odmę wtórną stwierdza się u pacjentów, u których wywołana jest przez inne dolegliwości, takie jak rozedma czy POChP (przewlekła, obturacyjna choroba płuc).

Odma pourazowa, na co wyraźnie wskazuje jej nazwa, powstaje w wyniku urazów klatki piersiowej. Na tym tle wyróżnia się odma jatrogenna, która dotyczy problemów powstałych w wyniku działań medycznych, np. podczas operacji.

Biorąc pod uwagę mechanizmy powstawania, wyróżnia się odmę zamkniętą, którą powoduje jednorazowy dopływ powietrza do opłucnej, odmę prężną, której geneza łączy się z otworem powstałym w płucu (np. w wyniku wypadku). Natomiast odma otwarta powstaje w wyniku przepływu powietrza do opłucnej i odwrotnie.

Objawy odmy

Pomimo tego, że odma powstaje w wyniku różnorodnych czynników, jej objawy często pokrywają się ze sobą. Do najbardziej popularnych należą:

•   nasilający się ból w klatce piersiowej, często zależy od przyjętej pozycji
•   kaszel
•   uczucie duszności

W przypadku odmy prężnej, objawy najczęściej występują w nasilonym stopniu, w najgorszych przypadkach prowadząc do omdleń, a nawet zatrzymania akcji oddechowej.

Diagnostyka odmy opłucnowej

Na szczęście diagnozowanie odmy opłucnowej jest stosunkowo proste. Proces rozpoczyna się od zebrania wywiadu lekarskiego, podczas którego pacjent opisuje objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność lub kaszel. Następnie lekarz przeprowadza badanie fizykalne, osłuchując klatkę piersiową – w przypadku odmy może być słyszalny brak odgłosów oddechowych po stronie zajętego płuca. Kluczowe jest wykonanie badania obrazowego, najczęściej rentgena klatki piersiowej, które potwierdza obecność powietrza w jamie opłucnej. W niektórych przypadkach stosuje się tomografię komputerową dla dokładniejszej oceny.

Metody leczenia odmy

Istnieje kilka metod leczenia odmy, w zależności od stopnia jej zaawansowania i sposobu, w jaki powstała.

Jeśli odma jest niewielka, istnieje szansa na jej samoistne wchłonięcie. W takich przypadkach zaleca się nie tylko tlenoterapię, ale leżenie na narażonym na odmę boku.

Oprócz wykorzystuje się także metodę odbarczania, polegającą na wykonywaniu powtarzalnych nakłuć jamy opłucnej. Wkłucia wykonywane pomiędzy żebrami mają na celu wprowadzenie kaniuli do jamy opłucnej – metodę tę wykorzystuje się najczęściej w przypadku odmy prężnej.

Najpopularniejszym sposobem leczenia odmy jest jednak drenaż opłucnej, który polega na wprowadzeniu do jamy opłucnej specjalnie przystosowanego do tego celu drenu, którzy uszczelnia się i mocuje szwami. Drugi koniec drena podłącza się do butli stanowiącej system układu ssącego, co z czasem niweluje odmę.

Odma samoistna – czynniki ryzyka

Odma samoistna to przykład odmy płucnej, która powstaje w grupie podwyższonego ryzyka, z powodu pozornie niejasnych przyczyn. Do czynników sprzyjających występowaniu odmy tego rodzaju zalicza się:

• młody wiek
• palenie tytoniu
• wysoki wzrost i szczupła budowa ciała
• uwarunkowania genetyczne

Odma opłucnowa – o co zadbać po chorobie

Po przebytej odmie należy zwracać uwagę na kilka kwestii. Ze swojego życia warto wykluczyć rzecz jasna czynniki ryzyka, ale również zachowania mogące wpłynąć na ciśnienie w płucach – mowa tu o lotach samolotem, nurkowaniu, skokach spadochronowych czy skokach na bungee.

Podsumowanie

Odma opłucnowa to schorzenie, w którym powietrze dostaje się do jamy opłucnej, co zakłóca prawidłowe funkcjonowanie płuc. Przyczyny mogą być różnorodne – od urazów mechanicznych (odma pourazowa), przez działania medyczne (odma jatrogenna), aż po samoistne przypadki, często dotykające młodych, szczupłych osób. Do typowych objawów należą ból w klatce piersiowej, duszność i kaszel, a w ciężkich przypadkach może dochodzić do omdleń. Diagnostyka obejmuje badanie fizykalne oraz prześwietlenie klatki piersiowej. Leczenie zależy od rodzaju odmy – od tlenoterapii, przez odbarczanie, po drenaż opłucnej. Warto również unikać czynników ryzyka, takich jak palenie tytoniu czy aktywności wpływające na ciśnienie w płucach (np. nurkowanie).